Σχολικός εκφοβισμός. Οδηγίες προς γονείς και εκπαιδευτικούς

Γράφει ο Ψυχολόγος Σ. Στυλιανός Κουτεντάκης *

Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι μια επιθετική-καταχρηστική συμπεριφορά εξαιρετικά πολύπλοκη. Οι εκδηλώσεις της είναι ποικίλες και διαφέρουν ανάλογα με την ηλιακή ομάδα των ατόμων που διαπράττουν την πράξη και εκείνων που υποφέρουν.

Παραδοσιακά, το θύμα είναι ο πιο ανυπεράσπιστος και ευάλωτος της τάξης του, η παθητικότητα του οποίου προσελκύει τις πράξεις του θύτη σαν μαγνήτη.

Σκιαγραφώντας το θύμα, ίσως να διαφέρει από τους άλλους συμμαθητές του. Η διαφορετικότητα ως προς την εμφάνιση (σωματότυπος , αναπηρία), ως προς την εθνικότητα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό και το θρήσκευμα κατά βάση είναι οι παράγοντες που πυροδοτούν φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού. Δυστυχώς όμως δεν υπάρχει μια σοβαρή ένδειξη που να βοηθά πλήρως τους γονείς του έγκαιρα στις απαρχές του φαινομένου, ώστε να αντιληφθούν, ότι το παιδί τους υποφέρει στο σχολικό πλαίσιο. Το παραπάνω σε συνδυασμό, ότι τα θύματα σπάνια μιλούν με τους ενήλικες για τις βιαιότητες που βιώνουν, έχει ως συνέπεια να κλείνονται στον εαυτό τους. Η πεποίθηση αυτή πηγάζει από το φόβο, πως αν ομολογήσουν, θα υποστούν μεγαλύτερες και πιο επικίνδυνες οχλήσεις από τους θύτες, με συνέπεια να υποφέρουν διαρκώς. Πέρα από αυτό, τα ενοχικά αισθήματα, που βιώνουν εξαιτίας της αδυναμίας λήψης αποφάσεων και κινητοποίησης, τους προκαλούν παράλογη εντύπωση, ότι διαφέρουν από τα άλλα παιδιά. Επομένως οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι για αυτό, που βιώνουν. Σε αυτό το σημείο η άμεση επέμβαση των ενήλικων είναι καθοριστική. Εδώ, λοιπόν, διαφαίνεται η σημασία αναγνώρισης του πλέον ώριμου φαινομένου από την οικογένεια.

Οι κυριότερες ενδείξεις που μπορούν να βοηθήσουν την οικογένεια να αναγνωρίσει το πρόβλημα είναι:

· Ψυχοσωματικές διαταραχές: η παρουσία σωματικών διαταραχών που δεν δικαιολογούνται από καμία ιατρική πάθηση και ως εκ τούτου να αποδοθεί ως αποτέλεσμα μιας ψυχολογικής δυσφορίας, ως σύμπτωμα άγχους.

· Απομόνωση: Απουσία πρότερων ενδιαφερόντων, αυτό-περιθωριοποίηση

· Μείωση σχολικής επίδοσης: Μια ξαφνική πτώση στην επίδοση του, σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά, γενικά σε ένα παιδί που δεν εμφάνιζε πρότερα δυσκολίες μάθησης. Συνήθως, αρχίζει να αφιερώνει σταδιακά λιγότερο χρόνο για τα μαθητικά του καθήκοντα, απώλεια κινήτρων και απάθεια.

· Συχνοί πονοκέφαλοι και στομαχόπονοι: Ως επί το πλείστον φανταστικά, που χρησιμοποιούνται από τους νέους σαν δικαιολογία για να αποφύγει το σχολείο.

· Συχνό αίτημα για χρήματα: Μερικές φορές συμβαίνει να ζητάει αδικαιολόγητα χρήματα ή να εξαφανίζονται χρήματα από το πορτοφόλι των γονέων, όταν ο δράστης του ζητάει χρήματα.

· Γρατζουνιές, μώλωπες, σκισμένα ρούχα

· Αυτοτραυματισμοί

· Κατάθλιψη και κρίση άγχους

· Να είναι ευερέθιστος, δακρυσμένος και λυπημένος μετά το σχολείο.

· Άρνηση να μιλήσει για το τι του συμβαίνει στο σχολείο.

· Ανήσυχος ύπνος και νυχτερινή ενούρηση.

· Παράξενες διαδρομές για να φτάσει στο σχολείο: Συνήθως τα αγόρια πραγματοποιούν διαφορετικές διαδρομές καθημερινά για να μην συναντήσουν τους θήτες τους.

· Επίμονο αίτημα συνοδείας στο σχολείο μέχρι την είσοδο της τάξης του.

Αν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού είναι απαραίτητο να.

· Συζητήσετε χωρίς πίεση. Σεβαστείτε τις σιωπές του παιδιού και περάστε του το μήνυμα ότι είστε εδώ για αυτό. Η έντονη πίεση έχει ως αποτέλεσμα να κλειστεί το παιδί περισσότερο στον εαυτό του.

· Προσπαθήσετε να είστε περισσότερο παρών στη ζωή του παρά τις υποχρεώσεις σας

· Ενημερώσετε τους διδάσκοντες, ώστε το σχολείο σαν δομή να πάρει τα μέτρα της.

· Εξηγήσετε στο παιδί σας ότι δεν είναι το μοναδικό θύμα.

· Τονώσετε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σχετικά με τις ικανότητες του και ενισχύστε τη νέα δημιουργία φίλων.

· Μην το παροτρύνεται να συμπεριφερθεί ομοίως με τις συμπεριφορές των θυτών, δηλαδή στην αδικία με βία.

· Αποφύγετε την συζήτηση με τους γονείς του θύτη. Το πρόβλημα δεν θα λυθεί αλλά παρατηρείται επιδείνωση της κατάστασης του θύματος. Οι θήτες γίνονται πιο ισχυροί, ενώ τα θύματα πιο αδύναμα.

Για να αποφευχθεί η πιθανότητα τα παιδιά σας να γίνουν θύτες είναι απαραίτητο να τους να τους διδάξετε τα ακόλουθα.

· Να το διδάξετε να ξεσπάει το θυμό του μέσω μια κοινωνικής αποδεκτής συμπεριφοράς για παράδειγμα το αθλητισμό.

· Να είναι ειλικρινείς.

· Να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται τις συνέπειες της συμπεριφοράς τους απέναντι στους άλλους.

· Να γνωρίζεται ότι τα παιδιά παίρνουν παράδειγμα, αυτό που γίνεται στο σπίτι.

O ρόλος των εκπαιδευτικών είναι καθοριστικός, ως προς την εξάλειψη του φαινομένου. Οι εφημερίες κατά την διάρκεια των διαλλειμάτων σε συνδυασμό με μια καλά οργανωμένη αντι-μπούλινγκ πολιτική είναι τα μόνα εχέγγυα που υπόσχονται την σταδιακή μείωση του φαινομένου. Στόχος των εκπαιδευτικών ενός σχολείου είναι να καλλιεργήσουν την νοοτροπία της ομάδας που βασίζεται στην αλληλεγγύη, στην συνεργασία και στην ενσυναίσθηση και η εκμάθηση στρατηγικών επίλυσης των διαφωνιών, στηρίζοντας τις, στο δημοκρατικό διάλογο.

Επιλογικά, θεώρησα σκόπιμο να απευθυνθώ ατομικά σε κάθε παιδί που βιώνει το μαρτύριο της σχολικής βίας.

‘Σίγουρα μπορείς να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Μην ντρέπεσαι για ότι σου συμβαίνει, σε καμία περίπτωση δεν φταις εσύ. Να θυμάσαι ότι, αν ζητήσεις βοήθεια δεν σημαίνει, ότι είσαι καταδότης ή αδύναμος, αλλά είναι το πρώτο βήμα για την επίλυση του προβλήματος σου. Προσπάθησε να μιλήσεις σε κάποιον ενήλικα και ζήτησε του τη βοήθεια του, χωρίς να ντρέπεσαι. Απευθύνσου σε κάποιον διδάσκοντα σου, με την υποστήριξη των συμμαθητών σου. Συζήτησε με την οικογένεια σου. Η απομόνωση δεν είναι λύση. Δεν είσαι ο μόνος και άλλα παιδία είναι θύματα σχολικής βίας. Προσπάθησε….Μίλα…..’

*Ο Κουτεντάκης Σ. Στυλιανός είναι απόφοιτος του Τμήματος Ψυχολογίας της Σχολής Κοινωνικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστήμιου Κρήτης.